Bugünün rekabet ortamında, firmalar için ürünlerinin fiyatı, kalitesi, teknolojik ve fonksiyonel unsurları rekabet avantajı sağlamada son derece etkili ancak yeterli değil. Global rekabetçi pazarda yer almak isteyen firmalar, ürünlerini farklılaştırmak için çeşitli yöntemler geliştirmek zorundalar. İşte bu noktada rekabetin beklentisi büyüdükçe “tasarım” etkin bir araç olarak öne çıkıyor ve yeni ve önemli bir rekabet unsuru olarak hak ettiği yeri buluyor.
Türkiye’de endüstriyel tasarımın geldiği noktaya baktığımızda, son yıllarda Avrupa nezdinde önemli gelişmelerin yaşandığını söylemek mümkün. Zira Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının verilerine göre, Türkiye, son yıllarda marka ve endüstriyel tasarım başvurularında Avrupa’nın en çok başvuru yapan ilk üç ülkesi arasına girdi. 2011 yılının ilk 6 ayında ise endüstriyel tasarım sayısı yüzde 22 artışla 19 bin 794’e yükseldi. Başvurulara şehir bazında bakıldığında ise İstanbul, Kocaeli, İzmir, Ankara ve Bursa gibi şehirlerin başı çektiğini görüyoruz.
Ancak uluslararası arenada, inovasyon sürecinde sistematik bir araç olarak benimsenen tasarım konusu ülkemizde olduğu gibi dünyada da önem kazanıyor ve pek çok ülkenin tasarım konusu için ulusal politikalar oluşturduğu bir dönemde özellikle Avrupa’nın tasarımı inovasyon politikalarına dahil etme çalışmaları göz dolduruyor.
Bu çalışmalardan örnek verecek olursak; AB Komisyonu Nisan 2009’da “Kullanıcı odaklı İnovasyon olarak Tasarım” başlıklı bir çalışma dökümanı yayınladı ve tasarımın AB inovasyon politikalarına dahil edilmesi konusunda on-line bir kamuya açık danışma süreci başlattı. Bu yıl AB Tasarım Inovasyon Girişimi Sekretaryası tarafından yürütülen Rekabet Edebilirlik ve Yenilik Programı kapsamında “Teknolojik Olmayan ve Kullanıcı Merkezli Ortak Eylemler: Avrupa Tasarım İnovasyon Girişimi 1. Eylem Planı” duyuruldu. Ve yine tasarımın inovasyonun tam merkezinde yer almasına ilişkin Avrupa Komisyonu’nun yürüttüğü bir dizi çalışmadan bahsetmek mümkün.
KOSGEB’den tasarım sunan KOBİ’lere öncelikli destek
İnovasyon sürecinde artık stratejik bir araç olarak görülen tasarıma ilişkin global markaların agresif tutumları, global tasarım sektörünün gün geçtikçe zorlaşan koşullarını işaret ediyor. Endüstriyel Tasarımcılar Meslek Kuruluşu (ETMK) Dernek Genel Başkanı Berna Dalaman’a göre, ülkemizde endüstriyel tasarımın gelişimi tasarımcılar, üreticiler ve ilgili devlet kurumlarının birlikte ve daha güçlü çalışması ile hızlanacak.
Bu noktada endüstriyel tasarımda devletin desteği ve verdiği teşvikleri incelediğimizde ülkemizde ülkesel tasarım politikaları Türk Tasarım Danışma Konseyi çalışmaları dahilinde üretiliyor. Ekonomi Bakanlığı ise geçtiğimiz sene Tasarım Destek Tebliğini yayınlayarak tasarım ofislerini ve tasarımcıyı özellikle yurtdışı tanıtımlarında destekleyeceğini beyan etti. Kalkınma ajansları ise yaratıcı endüstrilere verdiği maddi destekler ile tasarımın yol kat etmesinde önemli bir etki yaratıyor KOSGEB ise tasarım ile ilgili projelerinde KOBİ’lere öncelikli destek veriyor.
Bunların dışında Berna Dalaman, ülkemizde son yıllarda sayısı giderek artan tasarım yarışmalarının tasarımın daha görünür olmasını tetiklediğini söylüyor: “Tasarım yarışmaları, tasarımın yarattığı farklılığın görünür olmasındaki en etken yöntemlerden biri haline geldi. Tasarım yarışmaları ile birçok yeni fikrin yaratılması süreci desteklenirken, yarışmalar sadece yeni ürünler ve yeni fikirlerin gelişmesi değil, tasarım ile ilgilenen yeni kitlelerinde oluşmasını sağlıyor. Bu etkiler toplumda tasarım kültürünü oluşturmakta ve yaşam kalitesini tasarım aracıyla da artmasına da etki ediyor. Ülkemizdeki en önemli ve tek tasarım ödülleri ise Ekonomi Bakanlığı, TIM ve ETMK ortaklığında gerçekleşen DESIGN TURKEY.”
Artan tasarım yarışmaları, yalnızca tasarımla ilgilenen kitlelerin artmasını sağlamadı elbette. Aynı zamanda inovasyon sürecinde tasarıma biçilen rolün estetikten ziyade gereksinim odaklı ve kullanıcı beklentileri doğrultusunda geliştirilmesi gereken, teknoloji bağlantılı bir etkinlik olmasına da dikkat çekmeye başladı.
Ülkemize baktığımızda insanların ihtiyaçlarına cevap üretmek için yeni ve kullanıcı odaklı tasarımlara ihtiyaç duyuyoruz. Endüstriyel tasarımın Türkiye’de daha fazla gelişmesi için devlet tarafında Bilim, Teknoloji ve Sanayi Bakanı himayesinde kurulan Türk Tasarım Danışma Konseyi tasarımın gelişmesi amacı ile stratejik eylem planları yaparak gelişime katkı veriyor.
Özel sektör tarafında ise özgün alanlarda yarışmalar düzenleniyor ve tasarımcı istihdamını artırarak tasarım yoluyla marka yaratmak için çalışmalar yapılıyor.
Üniversiteler ise imkanlar dahilinde sanayi ile bilimsel çalışma ortamları yaratarak tasarım merkezleri kurulması için adım atıyor.
İnovasyon sürecinin merkezinde yer alan endüstriyel tasarımın geleceği, yapılan çalışmalar ve artan bilinç sayesinde oldukça parlak gözüküyor. Dalaman her ne kadar bundan 20 yıl önce mesleğin tanınırlığı neredeyse yok denecek kadar azdı dese de son on yılda gittikçe büyüyen bir ivme ile tasarım mesleği gelişiyor. Dalaman bu noktada, “2015 yılının, ülkemiz için Tasarım Yılı veya İstanbul’un dünya tasarım başkenti olması çok uzak bir düşünce değil” diyor.
Bugün ülke gündemine damgasını vuran konulardan biri de yerli otomobil. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın sanayicilere “Artık yerli otomobilimizi üretelim” çağrısı yaptığı şu günlerde şüphesiz en merak edilen konu aracın tasarımı. “Türkiye’de üretilecek her şeyiyle yerli üretim olan bir otomobilin tüm parçalarının Türkiye’de Türk tasarımcıların elinden tasarlanması mümkün olabilecek mi?” diye sorarken, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün konuyla ilgili geniş kitlelerin talebini dikkate alan bir üretim ve tasarım anlayışıyla hareket edecekleri dışında henüz bir bilgi vermedi. Dalaman ise yerli otomobilin tasarımını yapabilecek gerekli donanıma sahip, yeterli sayıda Türk tasarımcısı mevcut olduğunu söylerken, ülkemizde otomotiv yan sanayinde çalışan çok sayıda tasarımcılarımız olduğu bilgisini veriyor. Türkiye’deki tasarımcılar konusunda esas ihtiyaç duyduğumuz şey Dalaman’a göre, “bu tasarımcılarımızın dünya çapında bilinirliğinin artması için devlet, sanayi ve tasarımcı iş birliği içinde birlikte çalışması.”