Kıdem Tazminatı nedir?
Kıdem tazminatı, İş Kanunu’na bağlı olarak çalışan işçiler için düzenlenmiş özel bir tazminat türüdür. İş sözleşmesinin aşağıda belirtilen sebeplerle sona ermesi durumunda, işçiye işyerinde çalıştığı her tam yıl için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Kusuratlı yıllar için de, tam yıla orantı yapılarak hesaplama yapılır. Kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük süre hizmet akitleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir.
Kıdem Tazminatına hak kazanma koşulları :
1)İşçi, İş kanuna tabi olarak çalışmış olmalıdır. İş Kanuna tabi olmayan kanunlara (Borçlar Kanunu’na tabi olarak çalışanlar kıdem tazminatı alamazlar.
2) İşveren tarafından haklı fesih nedenleri dışında iş sözleşmesinin feshedilmiş olması durumunda işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Yani iş sözleşmesi, ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırılık nedeniyle işveren tarafından feshedilirse işçi kıdem tazminatı alamaz.
3)İşçi tarafından haklı fesih nedenleriyle iş sözleşmesi feshedilirse (5857 Sayılı İş Kanunu 24. Maddede belirtilen sebeplerle),
4)Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
5)Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malûllük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla, yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle (bu durumda işçi, yaşlılık aylığı almak amacıyla SGK’ya başvuruduğunu yazılı belge ile ispat etmelidir),
6)Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile sona erdirmesi halinde,
7)İşçinin ölümü sebebiyle son bulması halinde (İşçinin ölümü halinde yukarıdaki hükümlere göre doğan tazminat tutarı, kanuni mirasçılarına ödenir),
kıdem tazminatı ödenir.
İşçi, herhangi bir zorlama olmadan, kendi rızasıyla iş sözleşmesini feshetmişse, kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz.
Aynı İşveren’in Birden Fazla İşyerinde Çalışılmış Olması Halinde Kıdem Tazminatı:
İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. İşverenlerin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.
Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı veya ikramiye ödenmez.
Kıdem Tazminatı Hesaplaması :
Kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulur.
Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret, işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Kıdem tazminatına esas ücret, işçinin brüt ücretine, işyerinde işçiye sağlanmış para ya da para ile ölçülmesi mümkün akti ve kanundan doğan menfaatler de eklenir. Bunlar yol, yemek, ikramiye, prim ücretleri gibi haklardır.
Kıdem Tazminatında Faiz :
Kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmeder. İşçinin mevzuatdan doğan diğer hakları saklıdır. Faizin başlangıç tarihi, sözleşmenin fesih tarihidir. Faizin işlemesi için işverenin ayrıca temerrüde düşürülmesine gerek yoktur.
Kıdem Tazminatı Tavanı :
Toplu iş sözleşmeleriyle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanunu’na tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
Kıdem tazminatından doğan sorumluluğu işveren şahıslara veya sigorta şirketlerine sigorta ettiremez.