T.C.
YARGITAY
21. HUKUK DAİRESİ
Esas No.
2009/12236
Karar No.
2010/620
Tarihi
26.01.2010
İLGİLİ MEVZUAT
818-BORÇLAR KANUNU/271
3213-MADEN KANUNU/17/20/23/24/26/28/29
4857-İŞ KANUNU (İK)/2
KAVRAMLAR
İŞ KAZASI SONUCU ÖLÜMDEN DOĞAN TAZMİNAT
MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT
TAŞERON İŞÇİSİNİN ÖLÜMÜ
ÖZET
SOMUT OLAYDA TARAFLAR ARASINDAKİ SÖZLEŞMENİN TETKİKİNDEN RUHSAT SAHİBİ TTK GN. MÜD.’NE, RÖDOVANSÇI ŞİRKET TARAFINDAN YAPILACAK YILLIK İŞ PROGRAMLARINI HER TÜRLÜ RAPOR VE PROJELERİ İNCELEME, DENETLEME GEREKLİ DEĞİŞİKLİKLERİ YAPMA YETKİSİNİN VERİLDİĞİ, AYLIK VE YILLIK FAALİYET RAPORLARININ DAVACI ŞİRKETE GÖNDERİLECEĞİ, ÜRETİLEN KÖMÜR VE MEVCUT KÖMÜR ARTIKLARININ TTK GN. MÜD.’NÜN GÖSTERECEĞİ KANTARDA TARTILMADAN VE SEVK FİŞİ DÜZENLENMEDEN SAHA DIŞINA ÇIKARILAMAYACAĞI, RÖDOVANSÇININ İŞLETME RUHSAT SAHİBİNİN YAPACAĞI YAZILI İSTEK UYARI VE TALİMATLARA RİAYET EDECEĞİ, DAVACI ŞİRKETİN SAHADAKİ ÇALIŞMALARI DEFTER KAYITLARINI, ÜRETİMİ KONTROL ETMEYE VE TALİMAT VERMEYE YETKİLİ OLDUĞU, KANTARDAN GEÇEN MİKTAR ÜZERİNDEN RÖDOVANS TAHAKKUK ETTİRİLECEĞİNİN KARARLAŞTIRILDIĞI GÖRÜLMEKTEDİR. BU TESPİLER KARŞISINDA DAVALILAR TTK GN. MÜD. İLE K… MAD. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ARASINDAKİ İLİŞKİNİN 4857 SAYILI YASA’NIN 2. MADDESİ GEREĞİNCE ALT İŞVEREN-ÜST İŞVEREN İLİŞKİSİ OLARAK DEĞERLENDİRİLMEK GEREKTİĞİ AÇIK VE SEÇİKTİR. HAL BÖYLE OLUNCA ALT TAŞERON İŞÇİSİ OLAN KAZALININ ÖLÜMÜYLE SONUÇLANAN OLAY NEDENİYLE TAŞERON K… MAD. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. İLE ÜST İŞVEREN TTK GN. MÜD.’NÜN SORUMLULUKLARININ YASADAN KAYNAKLANDIĞI GÖZ ARDI EDİLEREK, KUSURLARININ BULUNMADIĞINDAN BAHİSLE ANILAN DAVALILARA YÖNELİK DAVANIN REDDİ USUL VE YASAYA AYKIRI OLUP BOZMA NEDENİDİR
Davacılar murisinin, iş kazası sonucu ölümünden doğan maddi ve manevi tazminatın ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle, davalılardan T.T.K. Genel Müd. ve K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti. açısından davanın reddine, 25.550.00 TL maddi ve manevi tazminatın davalılardan A… İnş. Taah. San. Tic. Ltd. Şti.’den alınarak davacılara verilmesine ilişkin hükmün süresi içinde temyiz en incelenmesi davacılar vekilince istenilmesi ve de duruşma talep edilmesi üzerine, dosya incelenerek, işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 26.01.2010 Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı, kağıdı gönderilmişti,
Duruşma günü davacılar vekili ile davalılardan T.T.K. Genel Müdürlüğü vekili geldiler. Diğer davalılar adına kimse gelmedi. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan Avukatların sözlü açıklamaları direndikten sonra duruşmaya son verilerek aynı gün Tetkik Hakimi B. M. Ş. tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği konuşulup düşünüldü ve aşağıda karar tesbit edildi:
KARAR : Dava nitelikçe, işletme hakkı davalı TTK Gn. Müd.’ne ait olup rödovans sözleşmesi ile davalı K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’ne bırakılan sahada davalı taşeron A… İnş. Tah. San. Tic. Ltd. Şti. işçisi olarak çalışırken 11.05.1999 tarihinde meydana gelen iş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerinin maddi ve manevi zararlarının giderilmesi istemine ilişkindir.
Mahkemece davalılardan TTK Gn. Müd. ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’nin kusurlarının bulunmadığı, ek davanın sadece davalı A… İnş. Tah. San. Tic. Ltd. Şti.’ne yöneltildiği ve birleşen davadaki talepler yönünden TTK Gn. Müd.’nün davaya dahil edilmesine ilişkin dilekçenin harçlandırılmadığı gibi usul hukukunda dahili dava adı altında bir uygulama olmadığından bahisle davalılar TTK Gn. Müd. ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’ne yönelik davanın reddine, davacı çocukların maddi zararı sigorta tahsisleri peşin sermaye değen ile karşılandığından maddi tazminat istemlerinin reddine, davacı eş S. G.’nun maddi tazminat istemi ve tüm davacıların manevi tazminat istemlerinin kabulüne ile davalı A… İnş. Tah. San. Tic. Ltd. Şti.’den tahsiline karar verilmiş ve bu karar süresinde davacılar avukatı tarafından TTK Gn. Müd. ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’nin de hüküm altına alınan tazminattan müteselsilen sorumlu olmaları gerektiğinden bahisle temyiz edilmiştir.
Davacıların birleşen Zonguldak 2. İş Mahkemesinin 2002/295 E, 2002/461 K sayılı davada, davalı olarak sadece A… İnş. Tah. San. Tic. Ltd. Şti.’ni göstermiş bulunmaları, birleşen davada taraf gösterilmeyen TTK Gn. Müd.’nün o davadaki talepler yönünden davaya dahil edilmesine ilişkin 14.06.2007 tarihli dilekçenin harcandırılmamış bulunması ve diğer bir deyişle TTK Gn. Müd. bakımından usulünce açılmış bir dava bulunmaması karşısında, birleşen davadaki talepler bakımından sadece davanın yöneltildiği A… İnş. Tah. San. Tic. Ltd. Şti. ile ilgili hüküm kurulması yerindedir. Ancak kısmi dava dilekçesinde tüm davalılara davanın yöneltilmiş bulunmasına göre kısmi davadaki istemler bakımından davalılardan TTK Gn. Müd. ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’ne yönelik davanın reddi hatalı olmuştur.
Davacılar murisinin işletme hakkı TTK Gn Müd.’ne ait olup, işletilmesi 14.02.1996 tarihli rödovans sözleşmesi ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’ne bırakılan maden sahası içerisinde 01.01.1999 tarihli taşeronluk sözleşmesi ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından işletilmesi taşeron A… İnş. Tah. San. Tic. Ltd. Şti.’ne bırakılan kömür madeninde taşeron şirket işçisi olarak çalışmakta iken çalıştığı maden ocağında meydana gelen iş kazası sonucu öldüğü, ölümle sonuçlanan olayda davalılar TTK Gn. Müd. ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’nin kusurlarının bulunmadığı uyuşmazlık konusu değildir. Uyuşmazlık anılan davalıların tazminattan sorumlu tutulabilmeleri için kusurlarının bulunmasının gerekip gerekmediği diğer bir deyişle kusurları bulunmasa bile TTK Gn. Müd. ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti.’nin tazminattan sorumlu olup olmayacakları noktasında toplanmaktadır. Yerel Mahkemece bu davalıların sorumlulukları kusur ile sınırlandırılmak suretiyle sonuca gidilmişse de varılan bu sonuç hatalı olmuştur.
Gerçekten Rödovans sözleşmesine ilişkin Maden Kanunu’nda özel bir düzenleme bulunmamakla birlikte 3213 sayılı Maden Yasa’nın 28. maddesi gerekçesinde “diğer taraftan bu süre zarfında madenci kendisine maddi destek arayabileceği gibi, işletme iznini bir başkasına kiralayabilecek ve kanun karşısında teknik ve mali yönden tek sorumlunun ruhsat sahibi olacağı esas, getirilmektedir” denilmek suretiyle dolaylı da olsa rödovans sözleşmesine işaret edilmekle davanın Mevzuatımızdaki dayanağının Maden Yasa’sı olduğunun kabulü gerekir. Rödovans sözleşmesi maden ruhsatının devri anlamına gelmediğinden devir sözleşmesinin Maden İşleri Genel Müdürlüğünde yetkili memur huzurunda yapılması zorunluluğu yoktur. Maden ruhsat sahibi ( madenci ) ile rödovansla sahayı işletecek olan ( rödovansçı ) rödovans sözleşmesini isterlerse adi yazılı şekilde, isterlerse noter de düzenleme şekilde yapabilirlerse de Maden Yönetmeliğinin 32. maddesine göre üçüncü kişi ve kuruluşların rödovans, kira, taşeron ve benzeri sözleşmelere dayanarak ruhsat sahasında madencilik faaliyetinde bulunabilmeleri, Maden İşleri Genel Müdürlüğünün iznine bağlıdır. Ruhsat sahibi rödovans sözleşmesini yapıldığı tarihten itibaren bir ay içinde Maden İşleri Genel Müdürlüğüne bildirmek ve uygun görüş olmak zorundadır. Beyanda bulunma yetkisi ve zorunluluğu ruhsat sahibine aittir. Ruhsat sahibinin bir başvurusu olmadan, salt rödovansçının başvurusuna dayanılarak işlem yapılamaz. Rödovans sözleşmesinde ruhsat sahibi madenci, rödovansçının sahada maden işletmesi için gerekli bütün ortamı sağlamak zorundadır. Borçlar Yasası’nın 271. maddesi uyarınca maden sahasında ruhsat sahibine ait olup da rödovans sözleşmesine dahil demirbaş eşya, iş makineleri, ulaşım araçları ve işletme tesisatı varsa bunların bir listesinin çıkarılarak listede yer alan alet ve makinelerin tamamı rödovansçıya teslim edilir. Maden ve diğer mevzuat uyarınca ruhsata bağlı bütün yükümlülükler ruhsat sahibine aittir.
Maden Yasa’sının 17, 20, 23, 24, 26 ve 29. maddelerinde öngörülen yükümlülükler ruhsat sahibi tarafından yerine getirilir. Bu yükümlülüklerin ihmali maden ruhsatının iptali sonucunu doğurur. Rödovansçının maden sahasının iyi bir şekilde işletme borcu vardır. Maden rezervini daha sonraki kullanımlar için ulaşılamayacak şekilde tahrip eden rödovansçı ruhsat sahibine karşı sorumlu olur. Maden Yasası’nın 31. maddesi gereğince işletme ruhsat sahibinin maden işletme faaliyetinde bulunabilmesi ve cevher istihracı yapabilmesi için fenni nezaretçi görevlendirme zorunluluğu vardır. Maden işletmesi rödovans yoluyla yapılıyor olsa dahi fenni nezaretçi atama yükümlülüğü ruhsat sahibine aittir. ( Maden ve Taşocakları Hukuku, Doç. Dr. Mustafa Topaloğlu )
Öte yandan 3213 sayılı Maden Yasası ve Maden Kanununu Uygulanmasına dair 22.8.1985 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmeliğin 21. maddesinde fenni nezaretçinin olmadığı sahalarda işletme ve Cevher istihracı yapılamayacağı, fenni nezaretçinin görev yaptığı, maden ruhsatı sahasındaki faaliyetler ile alakalı eksiklik ve aksaklıkları rapor edeceği, bir örneğini de madenciye göndereceği bildirilmekle sahada yapılan her türlü cevher istihracı faaliyetinin denetim ve kontrol yükümlülüğünün sahanın işletmesini devralan davalı K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti. ile birlikte ruhsat sahibi TTK. Genel Müdürlüğüne ait olduğunun kabulü gerekir.
Somut olayda taraflar arasındaki Sözleşmenin tetkikinden ruhsat sahibi TTK Gn. Müd.’ne, rödovansçı şirket tarafından yapılacak yıllık iş programlarını her türlü rapor ve projeleri inceleme, denetleme gerekli değişiklikleri yapma yetkisinin verildiği, aylık ve yıllık faaliyet raporlarının davacı şirkete gönderileceği, üretilen kömür ve mevcut kömür artıklarının TTK Gn. Müd.’nün göstereceği kantarda tartılmadan ve sevk fişi düzenlenmeden saha dışına çıkarılamayacağı, rödovansçının işletme ruhsat sahibinin yapacağı yazılı istek uyarı ve talimatlara riayet edeceği, davacı şirketin sahadaki çalışmaları defter kayıtlarını, üretimi kontrol etmeye ve talimat vermeye yetkili olduğu, kantardan geçen miktar üzerinden rödovans tahakkuk ettirileceğinin kararlaştırıldığı görülmektedir. Bu tespiler karşısında davalılar TTK Gn. Müd. ile K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti. arasındaki ilişkinin 4857 sayılı yasa’nın 2. maddesi gereğince alt işveren-üst işveren ilişkisi olarak değerlendirilmek gerektiği açık ve seçiktir.
Hal böyle olunca alt taşeron işçisi olan kazalının ölümüyle sonuçlanan olay nedeniyle taşeron K… Mad. San. Tic. Ltd. Şti. ile üst işveren TTK Gn. Müd.’nün sorumluluklarının yasadan kaynaklandığı göz ardı edilerek, kusurlarının bulunmadığından bahisle anılan davalılara yönelik davanın reddi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
O halde, davacıların bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, davacılar yararına takdir edilen 750.00 YTL. duruşma Avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine, temyiz harcının istek halinde davacılara iadesine, 26.01.2010 gününde oybirliği ile karar verildi.