Haksız olarak yakalama ya da tutuklama neticesinde aşağıdaki koşullarla maddi ve manevi tazminat davası açabilmeniz mümkündür. Buna göre;
1- CMK’ya göre 141. maddesine göre tazminat hakkı doğuran nedenler;
a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,
b) Kanuni gözaltı süresi içinde hakim önüne çıkarılmayan,
c) Kanuni hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan,
d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı halde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,
e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hallerde sözle açıklanmayan,
h) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,
i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen,
j) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,
Kişiler, maddi ve manevi her türlü zararlarını Devletten isteyebilirler.
2- Dava açma süresi
Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay içinde ve her halde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir. Burada “ilgili” ‘den kasıt, beraat eden sanıktır. Dava beraat edildiğinin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay içinde açılmalıdır. Karar ya da hükmün kesinleşme tarihşnden itibaren de bir yıl geçmemiş olmalıdır. Bu süreler geçtiyse tazminat istenemez.
3- Görevli ve yetkili mahkeme
CMK’nın 142.maddesi 2. fıkrasına göre: Dava, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır. Bu tür davalara Ağır Ceza Mahkemeleri’nde bakılır. Tazminat talep edecek kişinin ikamet ettiği yer mahkemesi öncelikle yetkilidir. Şayet tazminat talep edecek kişinin yargılandığı yerikametgahının bulunduğu ağır ceza mahkemesi ise, davayı varsa oradaki başka bir ağır ceza mahkemesi yoksa en yakın yer ağır ceza mahkemesi yetkilidir.
4- Dava ve Yargılama
CMK’nın 142.maddesine göre:
a) Tazminat isteminde bulunan kişinin dilekçesine, açık kimlik ve adresini, zarara uğradığı işlemin ve zararın nitelik ve niceliğini kaydetmesi ve bunların belgelerini eklemesi gereklidir.
b) Dilekçesindeki bilgi ve belgelerin yetersizliği durumunda mahkeme, eksikliğin bir ay içinde giderilmesini, aksi halde istemin reddedileceğini ilgiliye duyurur. Süresinde eksiği tamamlanmayan dilekçe, mahkemece, itiraz yolu açık olmak üzere reddolunur.
c) Mahkeme, dosyayı inceledikten sonra yeterliliğini belirlediği dilekçe ve eki belgelerin bir örneğini Devlet Hazinesinin kendi yargı çevresindeki temsilcisine tebliğ ederek, varsa beyan ve itirazlarını onbeş gün içinde yazılı olarak bildirmesini ister.
d) İstemin ve ispat belgelerinin değerlendirilmesinde ve tazminat hukukunun genel prensiplerine göre verilecek tazminat miktarının saptanmasında mahkeme gerekli gördüğü her türlü araştırmayı yapmaya veya hakimlerinden birine yaptırmaya yetkilidir.
e) Mahkeme, kararını duruşmalı olarak verir. İstemde bulunan ile Hazine temsilcisi, açıklamalı çağrı kağıdı tebliğine rağmen gelmezlerse, yokluklarında karar verilebilir.
5) Kimler Tazminat İsteyemezler;
Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat isteyemezler:
a) Gözaltı ve tutukluluk süresi başka bir hükümlülüğünden indirilenler.
b) Tazminata hak kazanmadığı halde, sonradan yürürlüğe giren ve lehte düzenlemeler getiren kanun gereği, durumları tazminat istemeye uygun hale dönüşenler.
c) Genel veya özel af, şikayetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler.
d) Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler.
e) Adli makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar.
6- Maddi tazminatın unsurları ;
a) Tutuklu kaldığı sürede çalışamamaktan kaynaklanan kazanç kayıpları;
b) Uzun süreli tutuklanma nedeniyle işten çıkarılmışsa, işverenden alınması gereken ve ancak alamadığı kıdem, ücret, ikramiye ve sosyal yardımlar,
c) Haksız tutuklanan kişi düzenli olarak çalışmasa ya da ücretinin düzenli olmaması gibi durumlarda da, tazminat aylık asgari ücrete göre hesap edilmelidir.
d) Haksız tutuklamaya sebebiyet veren davada kişi kendisini avukatla temsil ettirmişse bu bedel de talep edilebilir.
e) Varsa cezaevinde yaptığı ya da tutuklama nedeniyle yapılmış masraflar ;
f) Bunların haricinde maddi anlamdaki her türlü zarar
7- Maddi zararın ispatlanması ;
İstenilen maddi zarar, belgeli ise bu durumda çok sorun yaşanmaz. Ancak ülkemiz gibi kayıt dışılığın yoğun olduğu ülkelerde bu çoğu zaman mümkün olamamaktadır. Böyle durumlarda tazminat isteyenin ekonomik ve sosyal durumuna bakılır. Meslek odalarında emsal nitelikteki kişilerin ne kadar kazandığı araştırılır. Buna rağmen bir sonuç elde edilemezse, ekonomik ve sosyal durumu her ne olursa olsun her kişinin asgari ücret düzeyinde bir gelirinin olduğu varsayılır ve tazminat buna göre belirlenir.
8- Manevi tazminat;
Manevi tazminat da talep edilebilir. Ancak ülkemizde ne yazık ki manevi tazminatların miktarı çok düşük tutulmaktadır.
4- Faiz ;
Haksız tutuklama nedeniyle açılacak tazminat davalarında, olay tarihinden itibaren yasal faiz istenebilir.